Στην προκαπιταλιστικη εποχή οι εργαζόμενοι δούλευαν στη αγροτική παραγωγή κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των τσιφλικάδων.

Η ζωή ήταν εφιαλτική . Οι αγρότες καταδιώκονταν , βασανίζονταν αυθαιρετα,ενω δεν είχαν μισθό είχαν φορολογία, χωρίς καταναλωτικά αγαθά, και επαρκή τροφή.

Ο ρουχισμός ήταν πολυτέλεια, η διασκέδαση ανύπαρκτη, η ιατρική περίθαλψη μαζί με την παιδεία δεν αποτελούσαν κοινωνικά αγαθά.

Η ενημέρωση και η ψήφος δεν αποτελούσαν δικαίωμα.

Ο μόνος σκοπός τους, η επιβίωση.

Το προσδόκιμο επιβίωσης δε ξεπερνούσε τα 55 έτη, η παιδική θνησιμότητα στα ύψη, επιδημίες θέριζαν τον κόσμο, μη μπορώντας οι θεραπείες να ανήκουν σε όλους.

Στην Νορβηγία, Σουηδία, Αυστρία, Γερμανία, Ιταλία κ.α που ζούσαν υπό αυτό το καθεστώς ,ο πληθυσμός τους υποδιπλασιάστηκε από τις επιδημίες.

Ενώ στην βιομηχανοποιημένη Αγγλία και Ολλανδία ο πληθυσμός αυξήθηκε ραγδαία και οι συνθήκες διαβίωσης βελτιώθηκαν αισθητά.

Με τον καπιταλισμό για πρώτη φορά καθιερώθηκε η μισθωτή εργασία ,

Δόθηκε αγοραστική δύναμη στη λαϊκή τάξη ,η οποία κατανάλωνε προϊόντα που η ίδια παρήγαγε.

Τα εργοστάσια δεν παρήγαν προϊόντα για τους καπιταλίστες ,αλλά για τον λαό.

Ένας λαός σε ευημερία σίγουρα θα κατανάλωνε περισσότερα εργοστασιακά προϊόντα.

Ένας λαός ο οποίος άρχισε σιγά-σιγά να ξεφεύγει από τον βραχνά της επιβίωσης και της μιζέριας.

Στον καπιταλισμό μοιραία άλλαξε και η εργοδοσία . Εκεί που στα αρχικά στάδια του βασιζόταν στον καταναγκασμό της εργασίας και στα χαμηλά ημερομίσθια , τώρα στηρίζεται στους εργαζόμενους και συνδέει την αμοιβή τους με την παραγωγικότητα και την κερδοφορία της επιχείρησης.

Μένουν να γίνουν πολλά ακόμη στο επίπεδο των δικαιωμάτων και της συμπεριφοράς των εργασιακών σχέσεων, αλλά οι παράδεισοι δεν χαρίζονται , ουτε επιβαλλονται, κερδίζονται.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε καμία χώρα καπιταλιστική δεν έγινε η αναμενόμενη επανάσταση των εξαθλιωμένων εργαζομένων ενάντια στο κεφάλαιο, όπως αιτιοκρατικά είχε προβλέψει ο Μαρξ .

Γιατί έβλεπαν και συνεχίζουν να βλέπουν  ότι η ζωή τους χρόνο με το χρόνο βελτιωνόταν, κοιτάζοντας παράλληλα και τον εργασιακό Μεσαίωνα των συναδέλφων τους στα καθεστώτα του υπαρξαντος σοσιαλισμού.

                                                                                 ΚΡΟΥΣΤΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ